(۳)

پيش نيازهاى حديث شناسى

استناد قرآن به پيامبر اسلام و وحى الهى ، متواتر ، قطعى ، غير قابل ترديد و مورد اتّفاق امّت اسلامى است. از اين رو ، در اين زمينه ، نيازى به پژوهش و تحقيق نيست ؛ امّا همه احاديثى كه به پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام نسبت داده مى شوند ، اين گونه نيستند . به استثناى شمار اندكى از احاديث كه متواتر (۱) و قطعىّ الصدورند ، استناد ساير احاديث به آنان ، نياز به تخصّص و بررسى دارد. بنا بر اين ، پژوهشگر ، پيش از ورود به ميدان فهم حديث و تحقيق در مضمون و محتواى احاديث اسلامى ، بايد استناد آنها را به پيامبر صلى الله عليه و آله و خاندان او، اثبات نمايد و براى تأمين اين هدف ، بايد به علوم و ويژگى هاى زير، مجهّز باشد:

۱. حديث متواتر ، حديثى است كه تعداد راويان آن در هر طبقه ، به حدّى باشد كه يقين به صدور آن حاصل شود . ابن صلاح ، تنها حديث «من كذب علىّ متعمّدا فليتبوأ مقعده من النّار» را مصداق حديث متواتر دانسته است (مقدّمة ابن الصلاح و محاسن الاصطلاح : ص ۴۵۴) ؛ امّا در مقابل ، سيوطى در كتاب الأزهار المتناثرة فى الأخبار المتواترة ، ۱۱۳ حديث را متواتر دانسته است ، در حالى كه برخى از آنها تنها يك راوى دارند! علماى اماميه نيز تعداد احاديث متواتر را اندك مى دانند . در مجموع ، مى توان گفت : مُتواترِ لفظى به گونه اى كه علم آور باشد ، بسيار اندك است و شايد شمار اين دسته از احاديث، به ده عدد نرسد (مانند حديث ولايت: «مَن كُنتُ مَولاهُ فَعلىٌّ مَولاه» ، كه بيشترين راوى را دارد و حديث ثَقَلين). مُتواتر معنوى نيز هر چند بيش از اين مقدار است ، ليكن آن هم عدد قابل توجّهى را شامل نمى شود .