افزون بر این باید به دیگر قرينه‏ها توجّه کرد و از آنها نيز سود جست، چه قرینه‏‏های برآمده از درون حدیث و چه قرينه‏هاى بیرونی - که بخشی از آنها به «قرینه‏‏های مقامی» نیز تعبیر می‏‏شود -. با در دست داشتن نرم‏افزارهای حدیثی، می‏‏توان با گردآوری کاربردها و شواهد بیشتر، به تحلیل همه قرینه‏ها پرداخت.

در فهم معنای مجازی و استعاری، بیشتر باید بر بهره‏مندی از ذوق ادبی و اُنس با نثر و ادب و اشعار کهن عرب تکیه نمود. این، همان شیوۀ عالمان حدیث‏شناس و ادیب در فهم بیان‏های مجازی معصومان علیهم السلام است.

دو برادر دانشمند، سیّد مرتضی و سیّد رضی از این گونه عالمان هستند که خود، شاعر و ادیب و با اصطلاحات و صنایع ادبی آشنا بوده‏‏اند. سیّد مرتضی در الأمالی خود، بسیاری از اصطلاحات مجازی موجود در آیات و احادیث را تحلیل نموده و سیّد رضی در المجازات النبویّة، بسیاری از مَجازات موجود در احادیث نبوی را شرح کرده است. وی با سامان دادن نهج البلاغة، گنجینه‏ای گران‏بها از تشبیهات، استعارات و دیگر مجازهای علوی را از دستبرد روزگار رهانیده و برای ما به یادگار نهاده است.

نمونۀ اوّل: اُمّ الکتاب

در حدیث نبوی آمده است:

کُلُّ صَلاةٍ لا یُقرَأ فیها بِاُمِّ الکِتابِ فَهِی خِداجٌ. (۱)

هر نمازى که در آن اُمّ الکتاب خوانده نشود، ناقص است.

اُمّ الکتاب، عنوانی برای سورۀ حمد است.

نمونۀ دوم: صلاة

نمونۀ تردید بین معنای لغوی و اصطلاحی، واژۀ «صلاة» در این حدیث است:

إذا دُعِىَ أحَدُكُم إلى الطَّعامِ فَليُجِب، فإن كانَ صائماً فَليُصَلِّ. (۲)

اگر یکی از شما به خوردن غذا دعوت شد، آن را بپذیرد و اگر روزه داشت، صلات دهد.

۱. . المَجازات النبویّة، ص ۱۱۱، ح ۷۹. برای آگاهی از نمونه‏های دیگر، ر.ک: بصائر الدرجات: ج‏۱، ص ۳۴۶، ح ۲۴، تفسير العيّاشی، ج‏۱، ص ۱۹، ح ۱ و ص ۲۰ ح ۸ ـ ۹ و ... .

۲. . سنن‏ الترمذى، ج ۲، ص ۱۳۹، ح ۷۷۷.