پیش‌گفتار

ستایش و سپاس، تنها سزاوار ایزد متعال است که انسان را آفرید و به او توان سخن گفتن داد، (۱) و سلام و درود بر پیامبر رحمت و اهل‌بیت گرامی او که سخن‌شناس‌ترین و سخنورترین مردمان ‌اند. (۲)

سخن گفتنِ شایسته و بایسته، گاه یک ضرورت است و گاه امری نیکو، همچنان‌ که سخن گفتن نابه‌جا، امری نکوهیده است و گاه ممنوع. بر این اساس، منابع معرفتی دین، بر «سخنِ خوب گفتن» و «خوب سخن گفتن» تأکید بسیار کرده‌اند، همچنانکه سکوت را در بسیاری موارد لازم و ضروری شمرده‌اند.

فرهنگ‌نامۀ سخن و سکوت، در پی بر نمودن ظرافت‌های «سخن گفتن» و «سخن ناگفتن» بر اساس آیات و روایات است. این مجموعه، یکی از مدخل‌های دانش‌نامۀ قرآن و حدیث است که با توجّه به نیاز جامعۀ مخاطب، به ‌صورت جداگانه نیز منتشر می‌شود.

رحمت و غفران خداوند متعال بر روان آیة ‌اللّٰه محمّدی ری‌شهری رحمه الله (بنیان‌گذار مؤسّسۀ دار الحدیث و سرمؤلّف دانش‌نامۀ قرآن و حدیث) که طرّاحی این اثر و دیگر مدخل‌های دانش‌نامۀ یاد شده با سعی و تلاش فراوان ایشان به انجام رسید!

۱. (خَلَقَ الإنسانَ * عَلَّمَهُ البیان؛ انسان را آفرید* [و] به او گفتار آموخت) الرحمـٰن: آیۀ ۳ - ۴). در این باره، ر.ک: ص ۲۷ (فصل دوم: جایگاه سخن / ارزش گفتار).

۲. ر.ک: ص ۱۹۵ ح ۴۹۰.